อุ้มบุญ หรือ การตั้งครรภ์แทน คือ การที่หญิงอื่นตั้งครรภ์แทนให้สามีและภริยาที่ชอบด้วยกฎหมายซึ่งภริยามีข้อบ่งชี้ทางการแพทย์ว่าไม่อาจตั้งครรภ์เองได้ โดยอาศัยเทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์ทางการแพทย์ ซึ่งทารกถือเป็นบุตรที่ชอบด้วยกฎหมายของสามีและภริยา ทั้งนี้ การอุ้มบุญจะต้องได้รับอนุญาตให้ดำเนินการให้มีการตั้งครรภ์แทนให้แก่สามีและภริยารายนั้นๆ
เทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์ทางการแพทย์ หมายถึง กรรมวิธีใดๆ ทางวิทยาศาสตร์การแพทย์ ที่นำอสุจิและไข่ออกจากร่างกายมนุษย์ เพื่อให้เกิดการตั้งครรภ์ โดยไม่เป็นไปตามธรรมชาติ รวมทั้งการผสมเทียม
การให้บริการเกี่ยวกับเทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธ์ทางการแพทย์
- ผู้ประกอบวิชาชีพเวชกรรม ต้องมีคุณสมบัติและไม่มีลักษณะต้องห้ามและต้องปฏิบัติตามมาตรฐานในการบริการเกี่ยวกับเทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์ทางการแพทย์ ตามแพทยสภากำหนด
- ก่อนให้บริการ ผู้ให้บริการจะต้องจัดให้มีการตรวจและประเมินความพร้อมทางด้านร่างการ จิตใจ และสภาพแวดล้อมของผู้ขอรับบริการ (หญิงที่รับตั้งครรภ์แทน ผู้รับบริจาคอสุจิหรือไข่) รวมทั้งป้องกันโรคที่อาจมีผลกระทบต่อเด็กที่จะเกิดมาด้วย
- การสร้าง การเก็บรักษา การใช้ประโยชน์จากตัวอ่อน หรือการทำให้สิ้นสภาพของตัวอ่อน ต้องดำเนินการตามหลักเกณฑ์ วิธีการ และเงื่อนไขที่แพทยสภาประกาศกำหนด แต่จำกำหนดให้เก็บรักษาหรือใช้ประโยชน์จากตัวอ่อนที่มีอายุเกินกว่าสิบสี่วันนับแต่วันปฏิสนธิไม่ได้ทั้งนี้อายุของตัวอ่อนไม่นับรวบระยะเวลาในการแช่แข็งตัวอ่อน
- สถานพยาบาลที่ให้บริการด้านเทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์ทางการแพทย์จะต้องผ่านการรับรองมาตรฐานในการให้บริการเกี่ยวกับเทคโนโลยีช่วยการเจริญพันธุ์ทางการแพทย์
- ผู้ให้บริการ อาจทำการตรวจวินิจฉัยโรคทางพันธุกรรมในตัวอ่อนที่อาจเกิดขึ้นได้ตามความจำเป็นและสมควร ทั้งนี้ต้องไม่เป็นการกระทำในลักษณะที่อาจทำให้เข้าใจได้ว่าเป็นการเลือกเพศ การตรวจวินิจฉัยให้เป็นไปตามแพทยสภากำหนด
- การผสมเทียมต้องกระทำต่อหญิงที่มีสามีที่ชอบด้วยกฎหมายและเป็นไปตามมาตรฐานการให้บริการเกี่ยวกับการผสมเทียมที่แพทยสภากำหนด
- การผสมเทียมโดยใช้อสุจิของผู้บริจาคต้องได้รับความยินยอมเป็นหนังสือจากสามีและภริยาที่ชอบด้วยกฎหมายที่ประสงค์ให้มีการผสมเทียม ตามหลักเกณฑ์ วิธีการและเงื่อนไขที่แพทย์สภากำหนด
การดำเนินการให้มีการตั้งครรภ์แทนอย่างน้อยต้องเป็นไปตามเงื่อนไขดังต่อไปนี้
ผู้ที่ต้องการให้หญิงอื่นตั้งครรภ์แทน
- สามีและภริยาที่ชอบด้วยกฎหมายซึ่งภริยามีข้อบ่งชี้ทางการแพทย์ว่าไม่อาจตั้งครรภ์เองได้และต้องมีสัญชาติไทย
- สามีหรือภริยามิได้มีสัญชาติไทย ต้องจดทะเบียนสมรสมาแล้วไม่น้อยกว่า 3 ปี
หญิงที่รับการตั้งครรภ์แทน
- ต้องมิใช่บุพการีหรือผู้สืบสันดานของสามีหรือภริยาที่ชอบด้วยกฎหมาย
- ต้องเป็นญาติสืบสายโลหิตของสามีหรือภริยาที่ชอบด้วยกฎหมาย ในกรณีไม่มีญาติสืบสายโลหิต ให้หญิงอื่นรับตั้งครรภ์แทนได้ ต้องมีคุณสมบัติดังนี้
1) มีสัญชาติเดียวกันกับสามีหรือภริยาที่ชอบด้วยกฎหมาย
2) มีอายุไม่ต่ำกว่า 20 ปีบริบูรณ์และไม่เกิน 40 ปีบริบูรณ์ และเคยมีบุตรมาแล้วโดยการคลอดตามธรรมชาติไม่เกิน 3 ครั้ง หรือในกรณีผ่าคลอดไม่เกิน 1 ครั้ง
3) เป็นผู้มีสุขภาพร่างกายและจิตใจสมบูรณ์ดี โดยผ่านการตรวจและประเมินความพร้อมทางด้านร่างกายจิตใจ และสภาพแวดล้อม ตามที่แพทยสภาประกาศ
4) เป็นผู้ที่ได้รับความยินยอมเป็นหนังสือจากสามีที่ชอบด้วยกฎหมายหรือชายที่อยู่กินฉันสามีภรรยา
5) มีหนังสือแสดงความยินยอมให้มีการตั้งครรภ์แทนพร้อมเอกสารตามแบบคทพ.1
- ต้องเป็นหญิงที่เคยมีบุตรมาก่อนแล้วเท่านั้น
- ถ้าหญิงนั้นมีสามีที่ชอบด้วยกฎหมายหรือชายที่อยู่กินฉันสามีภริยา จะต้องได้รับความยินยอมจากสามี
การดำเนินการให้มีการตั้งครรภ์แทนให้กระทำได้ 2 วิธี ต่อไปนี้
- ใช้ตัวอ่อนที่เกิดจากอสุจิของสามีและไข่ของภริยาที่ชอบด้วยกฎหมายที่ประสงค์จะให้มีการตั้งครรภ์แทน
- ใช้ตัวอ่อนที่เกิดจากอสุจิของสามีหรือไข่ของภริยาที่ชอบด้วยกฎหมายที่ประสงค์จะให้มีการตั้งครรภ์แทบกับไข่หรืออสุจิของผู้อื่น ทั้งนี้ห้ามใช้ไข่ของหญิงที่รับตั้งครรภ์แทน
การยื่นคำขออนุญาตให้ดำเนินการตั้งครรภ์แทน
แพทย์ผู้ให้บริการมีหน้าที่ยื่นคำขออนุญาตให้ดำเนินการตั้งครรภ์แทนต่อกรมสนับสนุนบริการสุขภาพ
เด็กที่เกิดจากการตั้งครรภ์แทน
- เป็นบุตรที่ชอบด้วยกฎหมายของสามีและภริยาที่ประสงค์จะมีบุตร
- มีสิทธิหน้าที่ตามกฎหมายว่าด้วยครอบครัวและมรดก
- กรณีสามีและภริยาเสียชีวิตก่อนเด็กเกิด ให้หญิงที่รับตั้งครรภ์แทนเป็นผู้ปกครองเด็ก จนกว่าศาลจะตั้งผู้ปกครองขึ้นใหม่
การแจ้งเกิด
- สามีและภริยามีหน้าที่แจ้งเกิดตามกฎหมายว่าด้วยการทะเบียนราษฎร
- กรณีสามีและภริยาเสียชีวิตก่อนเด็กเกิดหรือ ไม่อยู่ในประเทศไทย หรือ ไม่ปรากฏตัว ให้หญิงที่รับตั้งครรภ์แทนนั้น มีหน้าที่แจ้งเกิด
ข้อควรระวัง
- ห้ามเป็นคนกลาง นายหน้า โดยมีค่าตอบแทนให้จัดการหรือชี้ช่องให้มีการตั้งครรภ์แทน
- ห้ามสามีและภริยาปฏิเสธการรับเด็กที่เกิดจากการตั้งครรภ์แทนเป็นบุตร
- ห้ามซื้อขาย เสนอซื้อ นำเข้า ส่งออก ซึ่งอสุจิ ไข่หรือตัวอ่อน
- ห้ามให้มีการตั้งครรภ์แทนเพื่อประโยชน์ทางการค้า
- ห้ามโฆษณาว่าจะรับหรือจะให้ผู้อื่นตั้งครรภ์แทน
- ห้ามกระทำการที่ทำให้เข้าใจได้ว่าเป็นการเลือกเพศ
@สบส.คอลัมน์ “รอบรู้กับกรม สบส.”